Testy alergiczne.

W ostatnich 20-30 latach zanotowano w krajach rozwiniętych zwiększenie częstości występowania schorzeń alergicznych u dzieci (astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa i spojówek). Z tego powodu wzrosła również potrzeba wykonywania testów alergicznych.

U niemowląt
Głównymi dolegliwościami o prawdopodobnie alergicznym pochodzeniu jest:
– atopowe zapalenie skóry,
– objawy ze strony przewodu pokarmowego,
– świsty wydechowe.

Reakcje na pokarmy, zwłaszcza białko mleka krowiego i jaja kurzego występują do 1 roku życia. Z kolei na alergeny wziewne w późniejszym okresie.

Testowanie alergiczne- dlaczego takie ważne?
Testowanie alergiczne jest ważnym krokiem do podjęcia działania:

Po pierwsze:
Pozwala na dobranie swoistego leczenia przeciwalergicznego:
– unikanie ekspozycji na wybrane alergeny (w chorobach alergicznych zidentyfikowanie alergenu umożliwia skuteczne ograniczenie i unikanie ekspozycji na ten właśnie alergen, np. zabiegi porządkowe ograniczają występowanie alergenu, a tym wypadku roztocza kurzu, i powodują obniżenie ich stężenia w środowisku domowym);
– odpowiednio dobraną farmakoterapię (właściwe rozpoznanie alergologiczne jest niezbędne do prawidłowego dobrania leczenia przeciwalergicznego, w tym również alergicznego nieżytu nosa i spojówek i reakcji skórnych).
– immunoterapię (jest skutecznym postępowaniem leczniczym przy alergicznym nieżycie nosa i spojówek i astmie, przy stosowaniu immunoterapii obserwuje się poprawę objawów klinicznych, ograniczenie reaktywności skóry i układów reagujących wstrząsowo)

Po drugie:
Pozwala u niemowląt na wczesną identyfikację chorób alergicznych i przeciwdziałanie ich rozwojowi w późniejszym okresie ( u niemowląt u których występuje uczulenie na białka krowiego mleka i na jaja kurze oraz alergeny wziewne występuje zwiększone ryzyko rozwoju choroby alergicznej w późniejszym okresie, wczesne ich wykrycie i przeciwdziałanie im stanowi podstawę w zapobieganiu rozwoju astmy).

Dla kogo testy alergiczne?
Testowane powinny być wszystkie dzieci (bez względu na wiek), u których pojawiły się stałe lub nawracające objawy prawdopodobnie alergiczne, a także u których wymagane jest przewlekłe leczenie profilaktyczne.
Zakres testów zależny jest w dużej mierze od:
– wieku dziecka,
– wywiadu rodzinnego,
– zmienności sezonowej i dziennej

Dzieci poniżej 3-4 roku życia
– alergie na pokarmy z reakcją ze strony skóry, układu pokarmowego i oddechowego występują częściej niż na alergeny wziewne;
– uczulenie na białko mleka krowiego jest najczęstszą alergią u dzieci, rzadziej występuje alergia na jaja kurze, orzechy i zboża;
– testowane powinny być dzieci z przewlekłym kaszlem, świstem wydechowym, dusznością, zwłaszcza w trakcie wysiłku fizycznego i w nocy;
– powinny zostać poddane testom dzieci o obniżonej wydolności fizycznej i z nawracającymi się zapaleniami płuc;
– uczulenia na alergeny wewnątrzdomowe (kurz, sierść zwierząt) występują w tym okresie niezwykle rzadko, jednak gdy objawy astmatyczne nie ustąpią przez dłuższy czas, należy wtedy wykonać dodatkowe testy.

Dzieci powyżej 4 roku życia
– u dzieci w tym wieku częściej pojawiają się uczulenia na alergeny wziewne, zwłaszcza na alergeny wewnątrzdomowe, np. kurz, zwierzęta, karaluchy;
– uczulenia na alergeny zewnątrz domowe, np. pyłki roślin, pleśnie;
– wysoka liczba dzieci chorująca na astmę często też cierpi na nieżyt nosa i spojówek; przy współwystępowaniu astmy i nieżytu nosa powinny być wykonane testy alergiczne i podjęcie ewentualnego leczenia (ograniczenie ekspozycji i przeprowadzenie immunoterapii);
– w okresie letnim przy sezonowym nieżycie nosa można stosować leczenie objawowe z pominięciem wykonywania testów;
– w przypadku astmy testy powinny być wykonane zwłaszcza, że wczesne działanie i wyeliminowanie alergenu i dobranie odpowiedniego sposobu leczenia może ograniczyć jej rozwój.
– atopowe zapalenie skóry- testy powinny być wykonane u dzieci, u których nie widać poprawy po stosowaniu steroidów na skórę, może to świadczyć o alergii pokarmowej;
– pokrzywka- rzadko wywoływana przez alergen za wyjątkiem występowania związku pomiędzy przyjęciem pokarmu lub ekspozycji na dany alergen;
– reakcje na użądlenia owadów (osy, pszczoły) – testy powinny być wykonane w wypadku ciężkich reakcji ze strony układu oddechowego lub krążenia;
– uczulenie na leki- testy powinny być wykonane przy wystąpieniu takich objawów jak świąd skóry, pokrzywka, obrzęk naczyniowo-ruchowy, astma czy anafilaksja.
– uczulenie na lateks- testy powinny być wykonane zwłaszcza u dzieci u których występuje wczesna ekspozycja na lateks, z przepukliną oponowo-rdzeniową, z wadami układu moczowego, z objawami atopowymi;

Wskazania do wykonania testów alergicznych
1. Objawy ze strony przewodu pokarmowego: wymioty, biegunka, kolka, niedożywienie- zwłaszcza stałe lub przerywane bez żadnej ustalonej przyczyny.
2. Atopowe zapalenie skóry, stałe lub zależne od alergenu zwłaszcza przy obecności innych objawów atopowych.
3. Ostra pokrzywka lub obrzęk naczynioworuchowy.
4. Przewlekła pokrzywka, trwająca powyżej 6 tygodni.
5. Nawracające świsty wydechowe i astma u dzieci poniżej 3-4 roku, długo utrzymujący się kaszel, duszności.
6. Astma u dzieci powyżej 3-4 roku życia- powinny być wykonywane zawsze, diagnozowanie w kierunku współistniejącego nieżytu nosa.
7. Nieżyt nosa- przypadki oporne w leczeniu, diagnozowanie w kierunku współistniejącej astmy.
8. Zapalenie spojówek- przypadki oporne w leczeniu.
9. Reakcje po użądleniu owadów błonkoskrzydłych (pszczoły, osy)- testowanie tylko w przypadku ciężkich reakcji systemowych. Nie jest wskazane, by robić testy w przypadku reakcji miejscowej, pokrzywki.
10. Anafilaksja- ocena pod kątem alergii powinna być przeprowadzona w warunkach szczególnego nadzoru.

Wykonywanie testów alergicznych
Rozpoznanie alergologiczne powinno składać się z następujących elementów:
– wywiadu osobniczego,
– ustalenia alergii IgE zależnej: testy skórne typu prick, stężenie IgE całkowitych i IgE swoistych w surowicy
– alergenowe próby prowokacyjne: alergia pokarmowa, alergia wziewna
– inne testy
– ocena środowiska

Wywiad osobniczy:
Polega na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z uwzględnieniem:
– częstości, ciężkości objawów,
– czynników dziedzicznych,
– czynników środowiskowych (warunki domowe, szkolne, otoczenie),
– ekspozycji na zwierzęta domowe,
– dym tytoniowy,
Przy uwzględnieniu ich sezonowości i dziennej zmienności.

Testy skórne typu prick
Do wykonania tego testu nie ustalono dolnego limitu wieku. Do testów tych używa się standaryzowanych ekstraktów i metod wykonania. Do oceny alergii pomocne mogą być świeże produkty pokarmowe. Test uznawany jest za pozytywny gdy średnia średnica bąbla jest większa lub równa 3 milimetry w stosunku do kontroli ujemnej. Panel użytych alergenów będzie uzależniony od wieku dziecka, osobniczego wywiadu i może być różny w zależności od położenia geograficznego.
Przeciwwskazania:
Nie powinien być przeprowadzany u osób ze zmianami o charakterze wyprysku w miejscach testowania.
Nie powinien być stosowany gdy w miejscu testowania używa się miejscowo maści ze steroidami lub czynnikami immunomodulującymi.
Nie powinno się stosować leków antyhistaminowych na 3 dni przed badaniem.

 Badanie IgE w surowicy
U dzieci prawidłowe wartości stężeń całkowitego IgE zwiększają się wraz z wiekiem do okresu dojrzewania i wówczas osiągają wartości wykazywane u dorosłych. Badanie to określa stężenia swoistych IgE i może być wykonywane w każdym wieku. Badanie swoistych IgE powinno być uzależnione od wywiadu chorobowego i przeprowadzone z tych samych wskazań co testy skórne typu prick.

Alergenowe testy prowokacyjne
Przy alergiach pokarmowych- nie jest wymagane w przypadku zgodności  wywiadu osobniczego (alergie systemowe po ekspozycji na dany alergen) z wynikami obecności swoistych IgE i dodatniego testu prick. Testy te mogą być przeprowadzone metodą próby otwartej (bez zaślepienia) lub metodą z próbą ślepą kontrolowaną za pomocą placebo. Pokarmowe testy prowokacyjne powinny być wykonywane w ściśle kontrolowanych warunkach i specjalistycznych ośrodkach.
Przy alergiach na czynniki wziewne- Nie ma wskazań do przeprowadzenia tego testu w obrębie narządu docelowego jeżeli wykazana została zgodność wywiadu osobniczego (alergie systemowe po ekspozycji na dany alergen) z wynikami obecności swoistych IgE i dodatniego testu prick. W przypadkach niejednoznacznych gdy u chorego dłużej utrzymują się objawy testy te mogą być przydatne zwłaszcza przed planowaną immunoterapią. Testy prowokacyjne w obrębie spojówek, nosa i oskrzeli powinny być przeprowadzane przy użyciu standaryzowanych ekstraktów alergenowych o odpowiednim stężeniu.

Inne testy
Testy te zazwyczaj prowadzone są w celach naukowych, przez doświadczonych specjalistów.

  * Test uwalniania histaminy- test HR, w teście tym ocenia się uwalnianie histaminy. Jego skuteczność porównywalna jest do testów typu trick i badania swoistego IgE. Używa się go przy rzadkich uczuleniach i uczuleniach na leki.

  * Testy płatkowe- test PT, wykonuje się je przy ocenie nadwrażliwości typu opóźnionego. Stosuje się je przy identyfikacji reakcji typu komórkowego na produkty pokarmowe zwłaszcza u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry.

Opracowała:   Magdalena Zielińska
Na podstawie artykułu:
“Testy alergiczne u dzieci: dlaczego, u kogo, kiedy i jak”; [ Alergy testing in children: why, who, when and how?”]. Alergia Astma Immunologia, 2004, 9(3), 117-127