Suplementy – Po co? Dlaczego? Dla kogo? Jakie?

Nasz organizm potrzebuje codziennego dostarczania i uzupełniania zasobów minerałów, witamin, aminokwasów i tłuszczy. Nie wszystkie z tych ok. 90 składników można dostarczyć w naturalny sposób w diecie. Dlaczego tak się dzieje?

1. Mniej witamin, dlaczego?
Owoce i warzywa obecnie zawierają mniej witamin niż żywność produkowana jeszcze jakieś 30 lat temu. Co jest tego przyczyną?

* Krzyżówki genetyczne. Dzieje się tak dlatego, że coraz więcej gatunków warzyw i owoców poddawanych jest krzyżowaniu i selekcjonowaniu, tak by były bardziej odporne na choroby i szkodniki.
* Sztuczne nawozy. Zwiększenie dochodów jest przyczyną działań mających na celu zwiększenie plonów, co wymusza na producentach stosowanie sztucznych nawozów. Wszystko to przyczynia się do utraty w warzywach i owocach cennych składników. Producenci i plantatorzy są nastawieni w dużej mierze na ilość sprzedanych produktów a nie na zawarte w nich składniki mineralne.

W tych samych warzywach i owocach hodowanych jeszcze z jakieś 30 lat temu było o ok. 90% więcej witamin niż w tych, które dostępne są powszechnie w supermarketach

* Nieodpowiednia obróbka. Produkty często określane jako świeże po kilku godzinach od zebrania (w nieodpowiednim czasie), w nieodpowiedni sposób, nieodpowiednio przetworzone tracą wiele składników odżywczych potrzebnych naszemu organizmowi (nawet do kilkudziesięciu %)
* Transport i przechowywanie. Podczas transportowania produktów żywnościowych z pola lub plantacji do sklepów i ze sklepów na twój talerz dochodzi do utraty znacznej części witamin. W warzywach i owocach znajdują się ważne enzymy, które są łatwo przyswajalne w organizmie człowieka, jednak zabiegi takie jak transport, mrożenie, nieodpowiednie przechowywanie powodują reakcje polegające na zmianie właściwości tych związków i złej przyswajalności.
* Mycie i gotowanie. Podczas mycia i gotowania z owoców i warzyw ubywa nawet do 90% witamin i innych składników mineralnych. Przyczyna tego jest m.in.. poddawanie produktów obróbce termicznej, nieodpowiednie łączenie składników i obrabianie produktów.
* Przetwarzanie. Mrożenie warzyw i owoców, mielenie ziaren zbóż, oczyszczanie (powoduje utratę głównie błonnika, którego niedobory prowadzą do zaparć i insulino odporności), homogenizacja, odwadnianie, gotowanie, pieczenie, smażenie, podgrzewanie w mikrofalach powodują spadek wartości odżywczych potraw od ok. 50% do nawet 90%. Dostajemy przez to dużą ilość bezwartościowej żywności, która nas tylko zapycha.
* Dodatki. Często żywność przetwarzana, oferowana w sklepach zawiera dodatki w postaci konserwantów, barwników, a także pozostałości środków ochrony roślin, które mogą być również rakotwórcze.
* Fast foody. Przy produkcji szybkich dań powszechnie stosuje się technologię mikrofalową i piece, które obniżają wartość podgrzewanych posiłków, eliminują witaminy, a używanie środków konserwujących zmusza naszą wątrobę do nadmiernego wysiłku aby je przetrawić, usunąć z organizmu. Dostajemy przy tym dużą dawkę kalorii o niewielkiej wartości odżywczej.

2. Zwiększenie ilości witamin? Multiwitamina?
W bardzo wielu przypadkach na opakowaniu preparatu zwanego powszechnie Multiwitaminą  jest wymienione mnóstwo składników, witamin i innych związków. Wielu ludzi widząc, że preparat zawiera “wszystko” bez wahania po niego sięgają. Nic bardziej mylnego. Otóż nie wszystkie związki powinno się ze sobą łączyć- niektóre wypierają się wzajemnie, inne blokują. Warto również sprawdzić ilość poszczególnych składników, ponieważ pastylki są małe, zawierają też często zbyt mało niektórych związków. Nie ważna jest liczba składników użytych do stworzenia preparatu, ale jej wartość. I tutaj należało by napomknąć o koncentratach roślinnych, które powinny być stosowane w Multiwitaminach. Związki z nich zaczerpnięte są bioaktywne i łatwo przyswajalne przez organizm i nie wypierają się nawzajem.

A więc co powinien zawierać taki preparat?
– witamina C (lewoskrętna)*
– witamina E
– Beta-karoten
– witaminy grupy B
– kwas foliowy
– witamina A
– witamina D3
– Wapń
– Magnez
– Cynk
– Żelazo
– Mangan
– Miedź
– Jod
(przy zachowaniu odpowiednich proporcji i ilości pomiędzy poszczególnymi składnikami)

W preparacie takim zbędne są różnego rodzaju cukry i słodziki (w wielu przypadkach aspartam) stosowane często dla poprawy smaku preparatu. Ten ostatni nie powinien być zażywany zwłaszcza przez kobiety w ciąży, osoby starsze i dzieci, ponieważ jeden z jego składników- metanol- rozkłada się w organizmie m.in. na silną neurotoksynę.

Preparaty dla dzieci.
Zestaw powinien być ten sam jak dla osoby dorosłej, ale w zmniejszonej dawce. Najlepiej jest omijać szeroko reklamowane preparaty z krzykliwymi opakowaniami. Producentowi zazwyczaj zależy wtedy na zwróceniu uwagi na dany produkt i “upchnięciu” go, a nie na jego wartości. Takie preparaty dla dzieci są zazwyczaj też często dosładzane.

3. Odżywki białkowe na przybranie masy
Jedną z ważniejszych rzeczy, o których należy napomknąć w tym temacie jest fakt, że duża ilość białka dostarczanego do organizmu- powyżej 0,5 grama na kilogram masy ciała- jest przyczyną zakwaszenia organizmu, a zakwaszony organizm jest świetnym miejscem do rozwoju różnego rodzaju grzybów i drożdżaków.
Przyjmowanie większych dawek białka wymaga konsultacji z lekarzem specjalistą i powinno być prowadzone pod stałą kontrolą. Ważnym aspektem jest również stosowanie odpowiednio i indywidualnie dobranych ćwiczeń do potrzeb naszego organizmu. Nie powinno się samemu dobierać dawek i wybierać ćwiczeń.

4. Ginko Biloba
Ważne jest by preparat taki zawierał minimum 120 mg ekstraktu.
Najbardziej spotykane są te z kwasami omega 3, które działają ochronnie na mózg i mogą być podawane (pod kontrolą lekarza) dzieciom z ADHD. Działają odstresowująco i zwiększają wydolność naszego umysłu. Drugim popularnym typem jest Syberia energ. Działający wzmacniająco i energetyzująco. Przeciwdziała procesom miażdżycowym i poprawia krążenie mózgowe.
Warto zwrócić uwagę na ilość Ginko w poszczególnych herbatkach, gdyż zbyt mała ilość może nie przynieść oczekiwanego efektu.

5. Żeń szeń
Zbyt duża dawka może bardziej zaszkodzić niż pomóc, ze względu na możliwość naruszenia równowagi proporcji pomiędzy pierwiastkami. Należy je stosować ostrożnie w przy zachowaniu odstępów czasowych i nie przed snem!

6. DHEA
Przy stosowaniu tego preparatu należy również zachować ostrożność w szczególności gdy w rodzinie były przypadki chorób hormonozależnych. Bezpieczna dawka wynosi 5 mg dziennie. Przed przyjęciem preparatu najlepiej skonsultować się z lekarzem i zrobić badania na stężenie hormonu we krwi.

7. Dopalacze- napoje energetyczne
W ich składzie nie ma zbyt wielu składników dodających energii. Często dodawane są do nich kofeina i tauryna, które jedynie na krótko i zbyt intensywnie działają energetyzująco na organizm (układ mięśniowy i nerwowy). Ilość kofeiny w takim napoju porównać można ze szklanką mocnej kawy. Nadużywanie tych preparatów prowadzi do chorób, nie powinny ich zażywać kobiety w ciąży, młodzież, dzieci, chorzy na nadciśnienie i problemami neurologicznymi.

8. Glukozamina
Najlepszą formą stosowania glukozaminy jest chlorowodorek glukozaminy wraz z wyciągiem z boswellii. Najczęściej na rynku spotykany jest siarczan glukozaminy, który producenci również określają jako glukozaminę. Jest nieco mniej skuteczny od chlorowodorku glukozaminy. Minimalnie powinno się ją stosować przez kilka miesięcy.

9. CLA
CLA nie jest cudownym środkiem na zrzucenie wagi i pozbycie się pomarańczowej skórki. Do tego potrzeba tez trochę wysiłku fizycznego (fitness, biegi itp.) a także odpowiednio dobrana dieta. Wraz z całym szeregiem czynności niezbędnych przy przyjmowaniu CLA może mieć widoczne efekty, polegające np. przed ochroną przed efektem jo-jo. Zawartość w kapsułce powinna być ok. 500mg.

10. Karnityna
Jako suplement powinna być stosowana L- karnityna (jest jeszcze D- karnityna), ponieważ jest czynna biologicznie. Co do dawki najlepiej skonsultować to z lekarzem.

11. Spalacze tłuszczu
Raczej należy podchodzić do nich z dystansem. Proces odchudzania powinien być uzależniony od poprawnie dobranej diety i wysiłku fizycznego. Nikłe jest osiągnięcie dobrego efektu poprzez łykanie tylko i wyłącznie pastylki czy picie herbatki.

12.Napoje dietetyczne
Odpowiednio zbilansowane powinny zawierać białka, tłuszcze, błonnik i węglowodany. Nie wskazane jest by zawierały gluten czy cukier i inne sztuczne barwniki, konserwanty czy aromaty. Ich celem jest zastąpienie pełnowartościowego posiłku. Powinny być łatwe i szybkie do przygotowania. Powinny być stosowane razem z przygotowanym planem.

13. Wzbogacanie żywności w witaminy
Możemy się tu natknąć na mały paradoks. Najpierw oczyszczamy produkty ze wszystkich przydatnych związków mineralnych po to by znów za pomocą różnych technologii wzbogacać te produkty w różne składniki spożywcze, chemiczne…
Jedynym sensownym wyjaśnieniem tego typu działań jest EKONOMIA (która zazwyczaj nie idzie w parze z troską o zachowanie zdrowia).
Zazwyczaj nie są podawane na opakowaniach ilości użytych substancji i witamin. Najlepiej unikać wszelkich płatków, mieszanek słodyczy i innych produktów z dopiskiem “z witaminami” czy “+witaminy X,Y,Z“. Dodawanie syntetycznych związków i witamin do produktów spożywczych może przyczynić się do rozregulowania gospodarki pierwiastkowej i witaminowej w naszym organizmie a w efekcie do różnych chorób. Dzieje się tak dlatego, że w zasadzie dopóki nie zrobimy odpowiednich badań (analiza pierwiastkowa) nie dowiemy się jakich witamin i związków mineralnych brakuje w naszym organizmie, więc po co bezwiednie dokładać to czego być może mamy w nadmiarze?

14. Witaminy podczas ciąży
Równie ważnym co przyjmowanie podczas ciąży kwasu foliowego jest też odpowiednia ilość dostarczanego do organizmu cynku (jego niedobór może doprowadzić do wielu patologii i zachorowań i nowonarodzonych dzieci, np. rozszczep kręgosłupa, podniebienia, niedorozwój systemu nerwowego). Przy konieczności przyjmowania żelaza należy zasięgnąć konsultacji, gdyż żelazo zwalcza cynk i blokuje jego działanie.

Przy problemach z zajściem w ciążę często robi się analizę pierwiastkową (zarówno przyszłej matce jak i ojcu) by rozpoznać toksyczne pierwiastki zalegające w organizmie, a także tych które w organizmie trzeba uzupełnić. Wzbogacenie organizmu w potrzebne pierwiastki, jeszcze przed planowanym poczęciem dziecka, może mieć wpływ na jego zdrowie i zdrowie przyszłej mamy.

Również chrom należy do pierwiastków niezbędnych. Zbierze udział w procesie podziału komórek.

15. Witaminy dla dzieci
* Niemowlęta.
Niedobory witamin u małych dzieci są spowodowane złą suplementacją matki, ponieważ to właśnie przez jej mleko dziecku dostarczane są wszystkie niezbędne składniki. W tej kwestii zaleca się by matka karmiła dziecko piersią aż do 3 roku życia. Przyswajalność składników z mleka matki wynosi ponad 90%, zaś z mleka w proszku max. 30%. Karmienie piersią zmniejsza ryzyko alergii a także wpływa na poprawny rozwój niemowlaka. By dostarczyć dziecku cennych składników potrzebne są odpowiednie suplementy dla matki.

* Przedszkolaki
Dzieci w wieku przedszkolnym również powinny być poddane suplementacji, m.in. ze względu na zwiększenie się ilości produktów z dodatkami cukru spożywanej przez dzieci. Dobór odpowiedniego preparatu jest taki sam jak w przypadku osoby dorosłej (patrz wyżej) ale w mniejszych dawkach.

* Szkolniaki
Do pogorszenia stanu zdrowia u dzieci w wieku szkolnym mogą przyczynić się następujące czynniki:
1) mogą to być różne “puste” produkty zawierające niezliczone ilości cukru, słodzików, barwników, tłuszczu – słodycze, napoje gazowane sztucznie barwione, hamburgery, frytki – których jest w okolicach szkół coraz więcej, a które stanowią tylko puste kalorie bez żadnych wartości odżywczych.
2) długie przerwy między posiłkami i nieregularne ich spożywanie.
Tutaj również należy wesprzeć się suplementacją.

* Alergicy
Co jest przyczyną alergii i dlaczego liczba małych alergików wciąż wzrasta?
1) zaniedbanie ze strony rodziców i brak kontroli nad dietą malucha.
2) do alergii w dużej mierze przyczyniają się rozmaite produkty i specyfiki szeroko reklamowane przez producentów, zawierające różne chemikalia, konserwanty, barwniki (w ty również chemia gospodarcza), żywność modyfikowana genetycznie, nadmiernie spożywany w produktach benzoesan sodu, glutaminian sodu, kwas sorbowy.
W przypadku alergii niezmiernie ważne jest by dostarczać dziecku suplementów, zwłaszcza zawierających cynk, magnez i nienasycone kwasy tłuszczowe. Oczywiście należy to skonsultować z lekarzem specjalistą.

* Witaminy i słodycze
Niekoniecznie służy naszym dzieciom dodawanie witamin do cukierków i innych łakoci. Producenci usilnie wmawiają konsumentom, że poprzez dodanie do cukierka witamin są bardziej wartościowe i pomagają wzmocnić odporność dziecka.
Problem polega na:
1) proporcji ilości cukru i ilości witamin. Działanie ilości witamin dodanych do słodyczy nie zrównoważy szkodliwości cukru, który stanowi większą część takiego łakocia. Chodzi tutaj m.in. o próchnicę i niszczenie zębów, ale także o skoki glukozy we krwi i niebezpieczeństwo wystąpienia osteoporozy.
2) na opakowaniu nie jest uwzględniona ilość dodanych witamin, zazwyczaj są śladowe.
3) konserwanty i barwniki znajdujące się w łakociach obciążają niepotrzebnie wątrobę dziecka (nawet jeśli nie zostały zakwalifikowane jako szkodliwe to są substancją obcą w organizmie)

Podsumowując można by wysunąć tezę, że takie słodycze nie tylko nie pomagają naszym dzieciom, ale tak jak zwykłe łakocie jeszcze im szkodzą.

Opracowała: Magdalena Zielińska
Na podstawie:  Krzysztof Abramek “Witaminy, minerały i suplementy”.